Kriptovalyuta təhlükəsizliyi niyə vacibdir?
Kriptovalyuta dünyasında təhlükəsizlik həlledici əhəmiyyət daşıyır. Ənənəvi bankçılıqdan fərqli olaraq, kriptovalyuta ilə işləyərkən siz öz təhlükəsizliyiniz üçün tam məsuliyyət daşıyırsınız.
Kriptovalyuta əməliyyatları geri qaytarıla bilməz - bir dəfə göndərildikdən sonra, əgər səhv ünvana və ya fırıldaqçıya göndərmisinizsə, vəsaitlərinizi geri almaq demək olar ki, mümkün deyil. Bu səbəbdən, təhlükəsizlik tədbirlərinə əməl etmək və potensial təhlükələri anlamaq çox vacibdir.
Vacib xəbərdarlıq
Kriptovalyuta saxlanması və əməliyyatlarında təhlükəsizliyə məsuliyyətsiz yanaşma vəsaitlərinizin itirilməsi və ya oğurlanması ilə nəticələnə bilər.
Cüzdan təhlükəsizliyi
Kriptovalyuta cüzdanı — kriptovalyutanızı saxlamaq üçün istifadə etdiyiniz rəqəmsal vasitədir. Cüzdanın təhlükəsizliyi kriptovalyuta vəsaitlərinizin təhlükəsizliyinin əsasını təşkil edir.
Cüzdan təhlükəsizliyi üçün əsas məsləhətlər:
Təhlükəsiz cüzdan növü seçin
Böyük məbləğdə kriptovalyuta saxlayırsınızsa, aparat cüzdanı (hardware wallet) istifadə edin. Ledger və Trezor kimi aparat cüzdanları internetdən ayrıdır və təhlükəsizliyin ən yüksək səviyyəsini təmin edir.
Bərpa frazasını (recovery phrase) təhlükəsiz saxlayın
Cüzdanınızın bərpa frazasını (12, 18 və ya 24 söz) kağızda yazın və təhlükəsiz bir yerdə saxlayın. Heç vaxt onu kompüterdə saxlamayın, şəklini çəkməyin və ya onlayn olaraq paylaşmayın.
Güclü şifrə istifadə edin
Cüzdanınız və kriptovalyuta hesablarınız üçün uzun, unikal və qarışıq şifrələr istifadə edin. Şifrə meneceri proqramlarından istifadə etmək tövsiyə olunur.
İkifaktorlu autentifikasiyanı (2FA) aktivləşdirin
Bütün hesablarınıza əlavə təhlükəsizlik təbəqəsi üçün 2FA istifadə edin. SMS əsaslı 2FA əvəzinə, Google Authenticator və ya Authy kimi autentifikasiya proqramları daha təhlükəsizdir.
Kriptovalyuta fırıldaqçılığı: necə tanımaq və qorunmaq
Kriptovalyuta bazarında fırıldaqçılıq və hücumlar təəssüf ki, geniş yayılmışdır. Aşağıdakı ümumi fırıldaqçılıq növlərini tanımaq və onlardan qorunmaq üçün məsləhətlər:
Phishing hücumları
Fırıldaqçılar etibarlı saytları, e-poçtları və ya sosial media hesablarını təqlid edərək şəxsi məlumatlarınızı, cüzdan açarlarınızı və ya şifrələrinizi əldə etməyə çalışırlar.
Qorunma üsulları:
- Saytların URL ünvanlarını diqqətlə yoxlayın
- Birbaşa giriş məlumatlarınızı tələb edən e-poçt və ya messajlara inanmayın
- Rəsmi saytlara keçid üçün əvvəlcədən saxladığınız əlfəcinlərdən (bookmarks) istifadə edin
Ponzi sxemləri və saxta ICO-lar
Yüksək və tez gəlir vəd edən investisiya layihələri çox vaxt Ponzi sxemləri və ya tam fırıldaqçılıqdır.
Qorunma üsulları:
- Qeyri-real gəlir vədlərinə şübhə ilə yanaşın (gündəlik 1% və daha çox)
- Layihənin komandası, white paper və sosial media fəaliyyətini yoxlayın
- İnvestisiya etməzdən əvvəl hərtərəfli araşdırma aparın
Saxta mobil proqramlar
Rəsmi kriptovalyuta cüzdanları və ya birjaları təqlid edən saxta mobil proqramlar istifadəçilərin vəsaitlərini oğurlaya bilər.
Qorunma üsulları:
- Proqramları yalnız rəsmi mağazalardan (App Store, Google Play) yükləyin
- Proqramın rəsmi inkişafetdiricisini, reytinqini və rəylərini yoxlayın
- Şübhəli icazələr tələb edən proqramları quraşdırmayın
Əməliyyat təhlükəsizliyi
Kriptovalyuta göndərərkən və ya alarkən təhlükəsizliyi təmin etmək üçün aşağıdakı təhlükəsizlik tədbirlərinə əməl edin:
-
Ünvanı iki dəfə yoxlayın
Kriptovalyuta göndərməzdən əvvəl hədəf ünvanı diqqətlə yoxlayın. Ən azı ilk və son 4-8 simvolu tutuşdurun.
-
Kiçik test əməliyyatı ilə başlayın
Böyük məbləğ göndərməzdən əvvəl, kiçik bir test məbləği göndərin və onun düzgün alındığını təsdiqləyin.
-
Təhlükəsiz internet bağlantısından istifadə edin
Kriptovalyuta əməliyyatları üçün ümumi WiFi şəbəkələrindən istifadə etməkdən qaçın. Öz etibarlı internet bağlantınızdan və ya VPN-dən istifadə edin.
-
Etibarlı platformalar seçin
Kriptovalyuta alış-verişi üçün yalnız tanınmış və etibarlı birjalar və ya P2P platformalarından istifadə edin.
Məsləhət: Blokçeyn texnologiyasının təbiəti səbəbindən, kriptovalyuta əməliyyatları geri qaytarıla bilməz. Bu səbəbdən, əməliyyatları yerinə yetirməzdən əvvəl bütün detalları üç dəfə yoxlamaq həyati əhəmiyyət daşıyır.
Cihaz təhlükəsizliyi
Kriptovalyuta saxladığınız və əməliyyat apardığınız cihazların təhlükəsizliyini təmin etmək də vacibdir:
Proqram təminatını yeniləyin
Əməliyyat sisteminizi, cüzdan proqramınızı və antivirüs proqramlarınızı daim yeniləyin.
Antivirusdan istifadə edin
Etibarlı antivirüs və antimalware proqramları quraşdırın və mütəmadi olaraq sistem yoxlaması keçirin.
Şübhəli faylları yükləməyin
Naməlum mənbələrdən faylları yükləmək və ya açmaqdan çəkinin, xüsusilə də kriptovalyuta cüzdanı olan cihazlarda.
Ekran kilidindən istifadə edin
Bütün cihazlarınızda güclü parol, PIN, biometrik (barmaq izi, üz tanıma) və ya başqa ekran kilidi metodlarından istifadə edin.
Kriptovalyuta dünyasında ilk addımlar atmağa hazırsınız?
Təhlükəsizlik məsləhətlərini öyrəndikdən sonra, kriptovalyuta ilə işləməyə başlaya bilərsiniz. Aşağıdakı bölməmizdə kriptovalyutaya necə başlayacağınız barədə ətraflı məlumat əldə edə bilərsiniz.
Necə başlamaq olar